e - MÜHASİB.AZ

Məlumat bazaları üzrə axtarış

Dividentlərin ödənilməsi

Dividentlər – müəssisənin xalis mənfəətinin səhmdarlar arasında onların müvafiq iştirak paylarına uyğun olaraq bölüşdürülmüş məbləğləridir.

Elan edilmiş dividendlər 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq Mənfəət və zərər haqqında hesabatda göstərilməməli, lakin Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabatda qeyd edilməlidir.

AR Mülki Məcəlləsi, Maddə 90-1. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətdə mənfəətin bölüşdürülməsi

AR Mülki Məcəlləsi, Maddə 106-3. Səhmdar cəmiyyətinin mənfəəti və dividendlər

AR Mülki Məcəlləsinin 90-1 və 106-3 maddələrindən göründüyü kimi əgər məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin və ya səhmdar cəmiyyətinin xalis aktivlərinin dəyəri onun nizamnamə kapitalının miqdarından azdırsa və ya dividendlərin ödənilməsi nəticəsində az olacaqsa, cəmiyyət dividendləri elan edə və ödəyə bilməz.

Misal

Hesabat ilinin sonunda Müəssisə MMC-nin sərəncamında 10 000 manat bölüşdürülməmiş mənfəət qalmışdır və müəssisə bu məbləği dividend şəklində səhmdarlar arasında bölüşdürmək niyyətində idi. Eyni zamanda, Müəssisə MMC-nin xalis aktivlərinin dəyəri 20 000 manat, nizamnamə kapitalının dəyəri isə 50 000 manat təşkil etmişdir. Beləliklə, AR Mülki Məcəlləsinin 90-1.3.2. maddəsinə əsasən Müəssisə MMC-nin xalis aktivlərinin dəyəri onun nizamnamə kapitalından az olduğu üçün, o öz səhmdarlarına dividend elan edə və ödəyə bilməz.

344 №li "Elan edilmiş dividendlər" hesabında mühasibat uçotu subyekti tərəfindən hesabat dövrü və ya keçmiş illlər ərzində əldə edilmiş xalis mənfəətdən elan edilmiş dividendlər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Elan edilmiş dividendlər təsisçilər üzrə kreditor borclara aid edildikdə 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Elan edilmiş dividendlər üzrə səhv hesablanılmış məbləğlər 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində, 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.

534 №li "Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları" hesabında mühasibat uçotu subyektinin elan olunmuş, lakin hələ ödənilməmiş dividendlər üzrə təsisçilərə olan kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları yarandıqda 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Elan edilmiş dividendlərdən tutulan ödəmə mənbəyindən vergiyə görə 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları üzrə səhv hesablanılmış məbləğlər 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində, eyni zamanda 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.

Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları ödənildikdə 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcların üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 243, 244, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.

Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcların bağışlanması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.

Misal.

Hesabat ilinin sonunda vergilərdən sonra müəssisənin sərəncamında 50 000 manat bölüşdürülməmiş mənfəət qalmışdır. Təsisçilərin illik iclasında qərara alınmışdır ki bu bölüşdürülməmiş mənfəət səhmdarlar arasında dividend kimi ödənilsin.

N Əməliyyatın məzmunu Debet Kredit Məbləğ
1 Hesabat ilinin sonunda xalis mənfəət formalaşır 801 "Ümumi mənfəət (zərər)" 341 "Hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər)" 50 000
2 Hesabat ilinin xalis mənfəəti bölüşdürülməmiş mənfəətə silinir 341 "Hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər)" 343 "Keçmiş illər üzrə bölühdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər)" 50 000
3 Dividendlərin elan edilməsi 343 "Keçmiş illər üzrə bölühdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər)" 344 "Elan edilmiş dividentlər" 50 000
4 Təsisçilərə devidentlərin ödənilməsi ilə bağlı öhdəliyin yaranması 344 "Elan edilmiş dividentlər" 534 "Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları" 50 000
5 Ödənilən dividendlərdən verginin tutulması 534 "Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları" 521 "Vergi öhdəlikləri" 5 000
6 Dividendlərin ödənilməsi 534 "Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları" 223 "Bank hesablaşma hesabları" 45 000

Vergi uçotu

AR Vergi Məcəlləsi, Maddə: 13.2.15

Dividend — hüquqi şəxsin öz təsisçilərinin (payçılarının) və yaxud səhmdarlarının xeyrinə xalis mənfəətinin (sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri tərəfindən vergi və xərclər çıxıldıqdan sonra gəlirin) bölüşdürülməsi, o cümlədən hüquqi şəxs ləğv edilərkən xalis mənfəəti hesabına formalaşan əmlakın (aktivlərin) bölüşdürülməsi, habelə səhmlərin (payların) xalis mənfəət hesabına artırılan nominal dəyəri hüdudlarında geri alınması ilə bağlı pul və ya digər ödəmələr şəklində etdiyi ödəniş.

Hüquqi şəxsin ləğvi ilə bağlı əmlakın bölüşdürülməsi nəticəsində əldə edilən gəlir (bölüşdürülməmiş mənfəət hesabına formalaşan əmlak istisna olmaqla), həmçinin səhmdarların səhmlərinin faiz nisbətini dəyişdirməyən səhmlərin bölüşdürülməsi, səhmlərin (hissələrin, payların) nominal dəyəri (bölüşdürülməmiş mənfəət hesabına səhmlərin (payların) artan nominal dəyəri istisna olmaqla) hüdudlarında geri alınması ilə bağlı edilən ödənişlər dividend sayılmır.

AR Vergi Məcəlləsinə əsasən divident gəlirləri qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlir növünə aid edilir.

Ödəmə mənbəyində dividenddən vergi tutulması

Rezident müəssisə tərəfindən ödənilən dividenddən ödəmə mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.

Dividendin faktiki sahibi olan fiziki və hüquqi şəxslərdən 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulmuşdursa, dividendi alan fiziki və hüquqi şəxslərin həmin gəlirindən bir daha vergi tutulmur.

Həmin gəlir yenidən dividend şəklində təsisçilərə (payçılara) verilən zaman vergiyə cəlb olunmur.

Qeyd etmək lazımdır ki, neft-qaz ehtiyatlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü, ixrac boru kəmərləri haqqında və bu qəbildən olan digər sazişlər üzrə mənfəətin bölüşdürülməsi, habelə AR Prezidenti tərəfindən müəyyən edilmiş hallarda hüquqi şəxsin tam mülkiyyətində olan törəmə müəssisələrin xalis mənfəətinin həmin hüquqi şəxsin mərkəzləşdirilmiş fondunda cəmləşdirilməsi üzrə köçürmələr və bu şəxsin həmin gəliri vergiyə cəlb olunmur.

Cəmiyyətin fəaliyyəti zamanı əldə edilmiş aktivlərin, o cümlədən pul vəsaitlərinin (təsisçiyə borcların verilməsi və ya alınmış borcların əvəzinin qaytarılması istisna olmaqla) təsərrüfat fəaliyyətinin məqsədlərindən kənar digər məqsədlər üçün təsisçiyə verilməsi, habelə təsisçinin digər şəxslərə olan borclarının əvəzinin ödənilməsi vergitutma məqsədləri üçün dividend ödəmələrinə bərabər hesab edilir və bu zaman 10 faiz dərəcə ilə ödəmə mənbəyində vergi tutulur.

Bundan başqa, AR Vergi Məcəlləsinin 102.1.22-1 və 106.10 maddələrinə əsasən AR Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən olunmuş qaydada gəlirlərin və xərclərin uçotunu aparan, ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata alınmayan və əməliyyatlarının həcmi ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) 200 000 manatadək olan rezident müəssisənin təsisçisi (payçısı) və yaxud səhmdarları olan fiziki və hüquqi şəxslərin dividend gəlirləri vergidən azaddır.

Beləliklə, dividendin ödənilməsi, ondan verginin tutulması, bəyan edilməsi və ödənilməsi üzrə öhdəliklər hüquqi şəxsin üzərinə qoyulur. Bu səbəbdən də hüquqi şəxs tərəfindən ödənilən dividendin 10 faizini tutmalı, vergi tutulan rübdən sonrakı ayın 20-dən gec olmayaraq "Ödəmə mənbəyində tutulan vergi bəyannaməsi" ilə bəyan etməli və tutulmuş vergini həmin müddətdə dövlət büdcəsinə köçürməlidir.

Qeyri-rezidentin gəlirindən ödəmə mənbəyində vergi tutulması

Qeyri-rezident hüquqi şəxslərin daimi nümayəndəliklə bağlı olmayan, lakin Azərbaycan mənbəyindən əldə edilən ümumi gəlirindən (ƏDV və aksizlər çıxılmaqla) ödəmə mənbəyində aşağıdakı dərəcələrlə vergi tutulur:

  • rezident müəssisə tərəfindən ödənilən dividenddən -10%;

Misal

2016-cı il fevralın 1-dən etibarən 7 (yeddi) il müddətində emitent tərəfindən investisiya qiymətli kağızları üzrə ödənilən dividend fiziki şəxslərin gəlir vergisindən azaddır. Güzəşt hüququ qanunun qüvvəyə mindiyi tarixdən etibarən verilir və bu da həmin güzəştin 01.02.2016-cı il tarixdən etibarən yaranan xalis mənfəətdən ödənilən dividendlərə şamil olunduğuna dəlalət edir.

AR Mülki Məcəllənin 997-ci maddəsinə əsasən investisiya qiymətli kağızlara istiqrazlar və səhmlər aid edilir.

Lakin, verilən dividend investisiya qiymətli kağızları üzrə deyilsə, cəmiyyətin fiziki şəxs səhmdarlarına dividend olaraq elan edilməsinə və ödənilməsinə isə güzəşt hüququ tətbiq olunmadan dividendin ümümi məbləğindən 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulmalıdır.

Yazı sonuncu dəfə 2019-07-24 tarixində yenilənib.


Mesaj
Şərh Göndər

E-MUHASIB.AZ, Bütün hüquqlar qorunur © 2024

Saytdakı materiallardan istifadə yalnız sayt rəhbərinin yazılı icazəsi ilə mümkündür.